Үндсэн хууль социал демократ үзлийн эх сурвалж,
тунхаглал болох тухай
Монгол Улсын Үндсэн Хууль бол тэр чигтээ социал
демократ үзэл санаан дээр тулгуурлан гарсан гэж хэлж болно. Хүний эрхийн
түгээмэл тунхаглал, Эдийн засаг, нийгэм, соёлын эрхийн тухай олон улсын пакт,
Иргэний болон улс төрийн эрхийн тухай олон улсын пакт зэрэг олон улсын гэрээ
конвенцид тулгуурлан Үндсэн хуулийг боловсруулсан. Социал демократуудын үзэл
онолын гол номлол нь эдгээр олон улсын пакт болон Монгол Улсын Үндсэн хуульд
тусчихсан байдаг юм. (олон улсын эдгээр гэрээ конвенц социал
демократуудын үзэлтэй хэрхэн уялддаг талаархи онол,
түүхийг Томас Майерийн “Нийгмийн ардчилалын ирээдүй” номноос уншиж болно.)
Төрийг байгуулахдаа Ардчилалын аргыг, харин нийгэм
эдийн засгийн асуудалд төрөөс хандахдаа социальны буюу төрөөс зохицуулах,
баталгаажуулах ёстой гэж үздэг онолыг Социаль демократ гэж ойлгодогийг дахин
сануулах хэрэггүй болов уу.
Социал демократууд хүний эрх тэр дундаа идэвхгүй
гэж нэрлэгддэг “...эдийн засгийн болон нийгмийн баталгаатай байдлын доод
хэмжээгээр хангуулах..” эрхүүдийг чухалчилж үздэг. Өөрөөр хэлбэл хүн өөрийн
авъяас чадвар, гарал үүсэл нийгмийн байдал, үзэл бодлоос үл хамааран төрийн
халамжийг хүртэх, нийгмийн баялагаас шударгаар хүртэх эрхтэй ба энэ баталгааг
нь төр хариуцах ёстой юм.
Барууны буюу либералууд энэ асуудалд арай өөрөөр
ханддаг. Тэд үг хэлэх, үзэл бодлоо илэрхийлэх, сонгох сонгогдох зэрэг эрхүүдийг
илүү чухалчилж үздэг. Либератариуд хүн өөрөө өөрийнхөө амьдралд эзэн байх ёстой,
өөрийн хөдөлмөр авъяас чадвараар амьдрах ёстой ба төрөөс эдийн засаг нийгмийн
асуудалд оролцох, зохицуулах асуудлыг байж болшгүй гэж үздэг.
Үндсэн хууль социал демократ үзэл дээр суурилсныг
гэрчлэх хэдхэн зүйл заалтыг та бүхэнд сануулъя.
“..Монгол Улсад засгийн бүх эрх ард түмний
мэдэлд байна. Монголын ард түмэн төрийн үйл хэрэгт шууд оролцож, мөн сонгож
байгуулсан төрийн эрх барих төлөөлөгчдийн байгууллагаараа уламжлан энэхүү эрхээ
эдэлнэ...”
“Төр нь үндэсний эдийн засгийн аюулгүй байдал, аж ахуйн бүх
хэвшлийн болон хүн амын нийгмийн хөгжлийг хангах зорилгод нийцүүлэн эдийн
засгийг зохицуулна.” “..өндөр наслах, хөдөлмөрийн чадвар алдах,
хүүхэд төрүүлэх, асрах болон хуульд заасан бусад тохиолдолд эд, мөнгөний
тусламж авах эрхтэй...”
“...эрүүл
мэндээ хамгаалуулах, эмнэлгийн тусламж авах эрхтэй. Иргэдэд эмнэлгийн төлбөргүй
тусламж үзүүлэх болзол, журмыг хуулиар тогтооно...”
“...сурч боловсрох эрхтэй. Төрөөс бүх нийтийн
ерөнхий боловсролыг төлбөргүй олгоно. Иргэд төрөөс тавих шаардлагад нийцсэн
хувийн сургууль байгуулан ажиллуулж болно...”
“...шууд буюу төлөөлөгчдийн байгууллагаараа уламжлан төрийг удирдах хэрэгт
оролцох эрхтэй. Төрийн байгууллагад сонгох, сонгогдох эрхтэй. Сонгох эрхийг
арван найман наснаас эдэлнэ. Сонгогдох насыг төрийн зохих байгууллага, албан
тушаалд тавих шаардлагыг харгалзан хуулиар тогтооно...”
Эдгээр заалтын
эсрэг үзэл номлол ярьж чадах байгаа бол харин жинхэнэ сонгодог барууны үзэлтэн
гэж нэрлэгдэх байх.
No comments:
Post a Comment